บทความ

มีคุณพ่อเลี้ยงเดี่ยว (Single Dad) หรือคุณแม่เลี้ยงเดี่ยว (Single Mom) ที่อยากจะสอนลูกเป็นเด็กสองภาษาอยู่พอสมควร ผมอยากจะตอบอย่างนี้ครับ… ถ้ามีเวลาน้อยในการอยู่กับลูก ความถี่คงได้ไม่เยอะ ผมแนะนำให้เลือกระบบหนึ่งเวลาหนึ่งภาษาในการสอน ไม่จำเป็นตอนสอนเยอะ เน้นปูพื้นฐานการออกเสียงให้ดีเป็นหลัก และยึดเรื่องความสุขระหว่างลูกกับพ่อแม่ครับ ถ้าคุณเข้าใจหลักอย่างลึกซึ้งและสอนแม่น อีกทั้งเด็กมีความพร้อมในการรับ ผมคิดว่าเด็กสามารถเป็นเด็กสองภาษาได้เช่นกัน พยายามพาเด็กไปยังพื้นที่ที่มีสภาพแวดล้อมเอื้อในการคุยภาษาอังกฤษด้วยจะดีมา ถือว่าเป็นการช่วยเพิ่มปริมาณความถี่ให้กับเด็ก อย่างไรก็ตาม คนโดยส่วนใหญ่จะไม่เข้ามาขัดเกลาการเลียนแบบให้ลูกคุณ คุณจำเป็นต้องดูแลชิ้นส่วนนี้ด้วยตัวคุณเอง

คำแนะนำ…ให้สอนคนเล็กก่อนครับและโฟกัสที่คนนี้เป็นจุดเริ่มต้น เพราะสอนได้ง่ายกว่า แรงต่อต้านมีน้อย เมื่อคุณเริ่มสอนคนเล็ก คนโตจะมองด้วยความสนใจว่า ทำไมพ่อแม่ถึงใส่ใจเรื่องสอนภาษาให้น้อง เมื่อเด็กโตเริ่มสนใจก็ดึงเขาเข้ามาร่วมในการฝึก และพยายามสร้างทัศนคติให้พี่ช่วยสอนน้อง โดยการพูดภาษาอังกฤษกับน้อง จะเป็นการช่วยเพิ่มปริมาณความถี่ได้มาก แต่ถ้าเหตุการณ์แตกต่างไปจากนี้ โดยพี่ไม่สนใจเลย คุณอาจจะต้องตัดสินใจเลือกโฟกัสไปที่คนใดคนหนึ่งครับ หรืออีกกรณีหนึ่งคือพี่มีความสนใจ ส่วนน้องดื้อ อย่างนี้ก็ต้องเริ่มฝึกจากพี่ และสร้างทัศนคติให้พี่ไปคุยกับน้องเป็นภาษาอังกฤษ และสอนน้องด้วยครับ

ไม่มีคำว่าสายสำหรับการสอนสองภาษาครับ เด็กเล็กหรือเด็กโตก็สามารถสอนได้เพียงแต่ว่ามีการปรับเปลี่ยนให้สอดคล้องให้เหมาะกับวัยของเด็กแต่ละคน  มีพ่อแม่หลายครอบครัวที่ฝึกลูกเป็นเด็กสองภาษาตอนเด็กโต ไม่ว่าจะเป็นห้าขวบ หกขวบ ไปจนถึงสิบขวบ บางครอบครัว พ่อแม่เข้าใจหลักการดี ฝึกได้แม่นยำ เด็กไม่ต่อต้าน ทำให้ใช้เวลาไม่นานนักที่จะทำให้เด็กพูดสองภาษามาจากความรู้สึก และพูดได้ค่อนข้างเยอะ ตัวอย่างเช่นครอบครัวน้องขมิ้นกับพี่เมือง ตอนเริ่มฝึกน้องขมิ้นอายุ 5 ขวบ พี่ขมิ้น 7 ขวบ ในช่วงแรกของการฝึกคุณแม่น้องขมิ้นยังไม่แม่นในหลักการสอน สอนไปสักพักแล้วเลิก จากนั้นก็มาทำความเข้าใจให้ดีขึ้นแล้วสอนรอบที่สอง การสอนมีความแม่นยำขึ้น เด็กไม่ต่อต้าน เพียงระยะเวลาไม่นานนัก เด็กทั้งสองคนก็สามารถพูดสองภาษาได้ ดังนั้นถ้าสนใจเด็กสองภาษา อย่าปล่อยเวลาผ่านครับ มาเริ่มทำความเข้าใจแนวคิดเด็กสองภาษาและเริ่มฝึกกับลูกกันเลยครับ

ก่อนอื่นต้องนิยามกันก่อนว่าที่ว่ามีเวลาน้อยนี่ น้อยแค่ไหน?“สามชั่วโมงต่อวัน?” หรือ “สองชั่วโมงต่อวัน?”ถ้าคำตอบคือตัวเลขทำนองนี้ ผมอยากจะบอกว่าผมใช้เวลาพูดคุยกับลูก เพื่อฝึกเป็นเด็กสองภาษาเพียง “หนึ่งชั่วโมงต่อวัน” เท่านั้น เพียงแต่ทำทุกวันอย่างต่อเนื่องและทำอย่างถูกต้องตามหลักการ ก็สามารถสร้างลูกเป็นเด็กสองภาษาได้ครับ พ่อแม่ที่มีเวลาน้อย ผมอยากให้ศึกษาแนวคิดให้ลึกซึ้งเพียงพอ ผมอยากให้ฝึกเด็กอย่างแม่นยำ ยิ่งมีเวลาน้อยยิ่งต้องแม่น การสอนแต่ละครั้งต้องไม่สูญเปล่า แต่ถ้าคุณมีเวลาน้อยกว่านั้นและลูกต้องให้ตายายหรือปู่ย่าเลี้ยงเป็นส่วนใหญ่ ผมอยากให้เน้นความสุขของครอบครัวเป็นหลักครับ เรื่องภาษาให้เป็นรอง เน้นแค่พื้นฐานการออกเสียงให้ดี ที่เหลือทำเท่าที่จะทำได้ ถึงแม้ว่าจะไม่ได้เป็นเด็กสองภาษา แต่ก็มีพื้นฐานการออกเสียงภาษาอังกฤษที่ดี ผมก็ว่าโอเคแล้วครับ ตอนนี้กำลังท้องอยากสอนลูกสองภาษา ควรจะเริ่มสอนตอนไหนดี เด็กเล็กที่สุดที่จะสอนได้เริ่มอายุกี่ขวบ?ถึงแม้ว่ายังอยู่ระหว่างการตั้งท้อง ก็เริ่มศึกษาแนวคิดเด็กสองภาษาได้เลย เพราะต้องเตรียมตัวพ่อแม่ในเรื่องแนวคิดในการสอน การฝึกพื้นฐานการออกเสียง หัดพูดคำ วลีและประโยค สิ่งเหล่านี้จะต้องใช้เวลา ดังนั้นไม่ต้องรอให้มีลูกก่อน และเมื่อน้องเกิดมาแล้ว ก็สามารถสอนได้ทันทีเลย เด็กจะใช้เวลากว่าปีในการสะสมทุกสิ่งที่อย่างที่คุณสอน ก่อนจะเปล่งเสียงแรกออกมา การสอนตั้งแต่ยังเล็กจะสอนได้ง่าย ไม่มีการต่อต้าน เพราะเขาไม่รู้ว่านี่คือภาษาแม่ หรือภาษาที่สอง กรณีของตัวผมเองนั้น เริ่มสอนลูกตั้งแต่แรกเกิดจนโต โดยใช้ระบบหนึ่งคนหนึ่งภาษา นั่นก็คือผมเลือกพูดภาษาอังกฤษกับลูกอย่างเดียว และแม่เลือกพูดไทยอย่างเดียวครับ

สถานการณ์แบบนี้มีให้เห็นบ่อยในการสอนลูกเป็นเด็กสองภาษา ถ้าพ่อแม่คิดว่าลูกเข้าใจในสิ่งที่พูดแล้ว แต่เด็กเงียบหรือตอบกลับเป็นไทย แล้วพ่อแม่ปล่อยผ่าน…นั่นก็ถือว่า “ยังใช้ไม่ได้” ทีนี้มาลองวิเคราะห์ให้ลึกลงไปอีกขั้น กรณีเด็กตอบกลับเป็นไทยนั่นแสดงว่าเด็กยังอยู่ในโหมดไทย ผมต้องการให้เด็กตอบให้ตรงโหมด ถามไทยตอบไทย ถามอังกฤษตอบอังกฤษ โหมดระหว่างคู่สนทนาต้องตรงกัน กรณีเด็กเข้าใจในสิ่งที่บอก..แต่เงียบ…ก็ถือว่าเด็กไม่ถูกกระบวนการขัดเกลาการเลียนแบบ…ต่อไปข้างหน้า เด็กอาจจะฟังรู้เรื่อง แต่จะพูดอังกฤษไม่ได้ การที่เด็กจะพูดจากความรู้สึกได้นั้น ขั้นตอนของการพูดจากความรู้สึกจะต้องครบถ้วน ถ้าคุณยังงงกับประเด็นนี้ให้วกกลับไปอ่านหัวข้อ “การพูดจากความรู้สึก เกิดขึ้นมาได้อย่างไร”

อันดับแรกต้องแยกก่อนว่าเหตุการณ์นี้เกิดกับเด็กเล็กหรือเด็กโต ในกรณีที่เป็นเด็กเล็กไม่เกินสามขวบ เมื่อมีการพูดสิ่งที่เขาไม่คุ้นเคย เด็กอาจจะงงถึงการเปลี่ยนแปลงของโทนเสียง เขาอาจจะรู้สึกแปลกและกลัว เด็กก็จะเดินไปหาพื้นที่ปลอดภัยของเขาเอง เช่นไปหาคนในบ้านอีกคนที่พูดในสิ่งที่คุ้นเคย ถ้าเกิดเหตุการณ์นี้ขึ้นกับลูกคุณก็ถือว่าเป็นเรื่องปกติครับ ให้ทำต่อไป แต่ต้องใจเย็นๆทำให้ถูกหลักการและต้องใช้เวลาสักนิดให้เด็กปรับตัว อย่าพยายามพูดเยอะ โดยเฉพาะพูดเป็นประโยค ให้พูดให้น้อย เน้นเป็นคำ หรือวลีง่ายๆ แล้วมีภาษาท่าทางประกอบทุกครั้ง ที่สำคัญ “ไม่แปล” ถึงแม้ว่าเด็กไม่เข้าใจ เพื่อบังคับให้เด็กตีความด้วยประสาทสัมผัสทั้งห้า กระบวนการเหล่านี้จะเป็นการสร้างโหมดภาษาที่สองให้กับเด็ก สำหรับเด็กโต…เช่นสี่ห้าขวบขึ้นไป เด็กเริ่มจะรู้เรื่องแล้ว…ก่อนที่จะสอนพ่อแม่จะต้องค้นหาแรงบันดาลใจของเด็กให้พบเสียก่อน ซึ่งอาจจะเป็นการไปเจอตัวละครที่เด็กชื่นชอบในต่างประเทศ เช่นแซนต้าครอส เจ้าชาย เจ้าหญิงในเทพนิยาย ซึ่งเด็กแต่ละคน ครอบครัวแต่ละครอบครัวจะมีเรื่องราวเหล่านี้แตกต่างกัน ให้ค้นหาให้พบ เมื่อเจอแล้วก็นำสิ่งนี้ไปผูกกับเงื่อนไขว่า พ่อแม่กำลังฝึกลูกพูดภาษาอังกฤษอยู่นะ เพราะไปต่างประเทศจะได้พูดคุยกันรู้เรื่อง ต้องให้เด็กยอมรับ และมีเป้าหมายในการทำ  ถ้าคุณไม่ผ่านเงื่อนไขตรงนี้แล้วฝืนทำ เด็กจะต่อต้านและไม่เอาในที่สุดครับ และสิ่งที่กล่าวมานี้ก็คือหลักข้อที่แปดของแนวคิดเด็กสองภาษา พ่อแม่สร้างได้…หาแรงบันดาลใจ ผูกกับเงื่อนไข

ผมอยากให้แยกคำถามนี้ออกเป็นสองประเด็น ประเด็นแรกเรื่องของการออกเสียง เรื่องนี้พ่อแม่ต้องศึกษาระบบการออกเสียงภาษาอังกฤษ ซึ่งมีหน่วยเสียงเพียง 40 เสียงเท่านั้น ผมอยากให้ใช้เวลาฝึกสักหน่อย สิ่งนี้จะทำให้เราเข้าใจเรื่องของการออกเสียงแต่ละคำว่ามันประกอบไปด้วยหน่วยเสียงอะไรบ้าง แล้วคำศัพท์นับแสนจะออกเสียงถูกได้อย่างไร เมื่อมีพื้นฐานของการออกเสียงที่ดีแล้ว ในเรื่องของไวยากรณ์ตามแนวคิดเด็กสองภาษา ไวยากรณ์จะอยู่ในความรู้สึก และความรู้สึกนั้นมาจากกระบวนการเลียนแบบและขัดเกลาระหว่างพูดนั่นเอง ดังนั้นจุดเริ่มต้นให้พ่อแม่กำหนดพื้นที่ปลอดภัยของตัวเองขึ้นมา ให้เริ่มต้นฝึกจากคำศัพท์รอบตัวก่อน จากนั้นค่อยไปเป็นวลี และไปเป็นประโยค สำหรับประโยคนั้น ผมอยากให้พ่อแม่ดูการ์ตูนที่สอดคล้องกับแนวคิดเด็กสองภาษา เช่นคายุ (Caillou) จากนั้นก็เลียนแบบการใช้ประโยคเหล่านั้น แล้วนำมาใช้กับลูกในสถานการณ์ที่สอดคล้องกับสิ่งที่พูดครับ เมื่อเริ่มต้นฝึกอย่างนี้ จะทำให้เรามั่นใจในเรื่องการออกเสียงมากขึ้น และประโยคที่ใช้ก็จำมาจากการ์ตูนที่มีการใช้จริงในสถานการณ์นั้นนั่นเอง สิ่งเหล่านี้จะเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี เมื่อการพูดประโยคที่ต่างไปจากที่ฝึกมา ก็เป็นไปได้ว่าจะมีการใช้คำที่ผิดไปบ้าง แต่ถ้ารู้เรื่องนี้เราก็จะต้องคอยตรวจสอบ แล้วแก้ไขให้ดีขึ้นในที่สุดครับ ซึ่งหนึ่งในชุมชนที่อาศัยภูมิปัญญาพวกเราในการช่วยกันขัดเกลาแก้ไขการใช้คำและประโยคให้ถูกต้อง ก็คือ “ห้องภาษาอังกฤษ” ในเว็บสองภาษานั่นเอง ผมเชื่อว่าที่นี่เป็นชุมชนการตอบปัญหาภาษาอังกฤษในชีวิตประจำวันที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไปแล้ว